De schuur even opruimen en dan de boel een beetje aankleden. Een paar jutezakken waarin aardappelen worden verpakt tegen de wanden. Lange tafels heeft hij liever niet. Liever kleinere exemplaren waar 8 à 10 personen aan passen. Dan komen de mensen makkelijker met elkaar in gesprek. ‘Eten verbindt. Zo ben ik er dus een beetje over aan het nadenken’, zegt Piet Hoekstra. In het dagelijks leven akkerbouwer, maar binnenkort voor één avond gastheer voor 120 gasten die komen eten in zijn schuur.
Eten bij de boer XL heet het project waar hij op 23 juni onderdeel van is. Niet alleen bij hem komen 120 mensen over de vloer, dat is ook het geval bij nog eens negen van zijn collega-boeren. Het Bildt is een agrarische regio pur sang. In totaal komen straks op de 10 deelnemende boerderijen 1200 gasten genieten van een streekmaaltijd. De boerderijen liggen aan de Oudebildtdijk. Officieel de langste straat van Nederland. Hoekstra claimt dan ook dat het hier om de langste maaltijd van het land gaat. De animo ervoor is groot bij de Friezen. Alle kaarten, €25 per stuk, zijn inmiddels uitverkocht.
Eten bij de Boer XL is meer dan een leuke happening. Als het aan de initiatiefnemers ligt, steken de gasten er ook wat van op. Hoekstra: ‘We willen de mensen er bewust van maken dat ze vaker lokaal moeten eten. En meer met de seizoenen mee. Iedereen is er zo aan gewend geraakt dat je het hele jaar door alles kunt kopen, maar dat is de werkelijkheid niet. Waarom zou je in januari sperziebonen eten als ze helemaal uit Israël moeten komen? Dat gesleep met eten over de wereld moeten we niet meer willen.’
Logistieke operatie
Het gelijktijdig serveren van een maaltijd aan 1200 personen vergt bovenal een nauwkeurige logistieke operatie. Verschillende partijen werken samen in dit bijzondere initiatief. Ingrid Spijkers van Wij van PS in Leeuwarden was de organisatorische spin in het web. ‘Ik heb tien mobiele keukens ingehuurd, net als de potten en de pannen en het servies.’
Eerder organiseerde ze het Groot Leeuwarder Diner, waarbij honderden Friezen tegelijk aanschoven bij een maaltijd in de buitenlucht. Die ervaring kon ze meenemen naar dit project. Ook Piet Hoekstra was twee jaar geleden bij dit diner in de hoofdstad en weet daarom een beetje wat hem te wachten staat. Bovenal is hij binnenkort gastheer op zijn eigen bedrijf. Zijn rol in de voorbereiding was verder om het keukenteam te adviseren welke gewassen er tegen de tijd van het diner oogstrijp zouden zijn. ‘Broccoli is waarschijnlijk wel klaar, ijsbergsla en knolselderij. Bij mij de bieten, uien en wortelen. En groene erwten en kapucijners misschien ook wel.’
Samenstelling menu
Voor de samenstelling van het menu sloegen drie lokale restaurants uit ’t Bildt de handen ineen. De Zwarte Haan in het gelijknamige buurtschap, eetcafé ’t Graauwe Paard in Oudebildtzijl en De Molen in Vrouwenparochie. Op het menu staan een Bildtse aardappelsoep, geserveerd in een broodbol, een salade met haring of geitenkaas en aardappel en een stoverij van Fries weiderund met kruidenpuree en lokale groenten. Als dessert staat ‘Krentjebrij met suikerbroodpudding’ op het menu.
De bereiding ervan vindt plaats bij Middelbare Hotelschool Friesland van het Friesland College. De horecabedrijven én de hotelschool zorgen ook voor het bedienend personeel deze avond en ook is er op iedere locatie een kok aanwezig. De deelnemende horecaondernemers zijn verantwoordelijk voor de gang van zaken op de locaties. Het regenereren gebeurt ter plekke in de keukenunits. Dat alle boeren over een eigen koelcel beschikken, was voor de organisatie een mooie meevaller.
’t Graauwe Paard-eigenaar Auke Kooistra heeft sinds vorig jaar een huisbrouwerij. Speciaal voor de maaltijd maakte hij met brouwer Erik Heere een bier dat straks het voorgerecht begeleidt. Syls Geluk Seumer is een blond en fris biertje met 5,8% alcohol.
Kooistra: ‘De eerste plannen gingen uit naar een diner op de zeedijk en in de buitenlucht voor 2018 gasten. Dit hele project is namelijk ook onderdeel van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa. Uit praktische én veiligheidsoverwegingen bleek dat niet haalbaar. Het was te omvangrijk. Toen ontstond het plan om het bij de boeren zelf te laten plaatsvinden.’
Gewassenveld
Het Bildt is een gebied in het noordwesten van Friesland met meerdere dorpen. Zo’n vijf eeuwen geleden werd het drooggelegd. In de dikke zeeklei van het gebied gedijt een keur aan gewassen meer dan goed. Vandaag de dag domineren aardappelen en graan, maar dat was niet altijd het geval. Volgens Piet Hoekstra zijn de gewassen die er worden geteeld in de loop der eeuwen veranderd en dat proces zal blijven doorgaan. ‘Mais bijvoorbeeld, is van origine een tropisch gewas. Dat is zo aangepast dat het nu ook hier kan groeien. Hetzelfde geldt voor soja. Ik schat in dat we dat rond 2030 hier ook in voldoende mate kunnen verbouwen.’
Om die landbouwhistorie weer tot leven te wekken, kwam er dit jaar op het land van Hoekstra een 3 hectare groot gewassenveld dat de toepasselijke naam ‘50 tinten groen’ kreeg. Hierop worden gewassen gekweekt die in het verleden ook in de streek werden verbouwd, maar inmiddels zeldzaam zijn geworden. Denk aan aardappelrassen, zaden en granen. ‘En meekrap bijvoorbeeld. Vroeger werden de wortels daarvan gebruikt om wol mee te verven.’ Verder verschillende bonensoorten, die deels dezelfde rol vervulden die soja tegenwoordig heeft: eiwitbron voor het vee. Het gewassenveld is ook de komende maanden nog te bezichtigen en gratis toegankelijk.
Gedichten uit Malta
Eten bij de Boer XL is zowel een onderdeel van de Bildtse aardappelweken, die om de 4 jaar plaatsvinden, als gelinkt aan de Culturele Hoofdstad van Europa, Leeuwarden. Tijdens het diner dus ook aandacht voor kunst en cultuur. Omdat dit jaar ook de Maltese hoofdstad Valletta zich culturele hoofdstad mag noemen, zullen er deze avond ook horecastudenten van dat eiland in de keuken meehelpen. De link tussen de boeren in het Bildt en Malta is sowieso sterk. Ieder jaar rond het eind van september verlaten de eerste pootaardappelen het Bildt om te worden verscheept naar Malta. In maart komen de nieuwe aardappelen, gegroeid uit het pootgoed, weer terug. In 2014 zaten er bij de speciaal ontworpen zakken met pootaardappelen voor het eerst tien Friese gedichten, met Engelse vertaling. Een paar maanden later kwamen er met de consumptieaardappelen tien Maltezer gedichten terug. Dat werd in de jaren erna herhaald, wat resulteerde in tachtig gedichten. Die werden recent gebundeld. Op iedere boerderij zal bij zowel begin als het eind van het diner een gedicht worden voorgedragen. 
