Een woordvoerster van de discotheek zegt niet met de aanslagen te willen spotten. ,,Als het verkeerd overkomt is dat heel vervelend. Als je spot met de aanslagen, ben je niet goed bij je hoofd.'' De discotheek wil met het feest de aanslagen herdenken en de vrijheid vieren.

Ook hebben de aanslagen op 11 september de kunstwereld een extra zetje gegeven op weg naar verder engagement. Dat zegt hoogleraar wijsbegeerte en publicist over kunsten en nieuwe media Jos de Mul. De Mul is verbonden aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Die roep om meer engagement was er al in de jaren negentig, nadat de kunstenaars zich in de jaren tachtig meer met de kunst op zich en met zichzelf hadden beziggehouden. ,,Kunstenaars verschuilden zich in die tijd achter een ironische en soms nogal vrijblijvende houding en wilden niet al te grote uitspraken doen.'' Dat was weer een reactie op de jaren zestig en zeventig, waarin veel kunstenaars zich verbonden voelden met links en soms zelfs met dictatoriale regimes.

Al zijn de moslimcultuur 'en de verschillen daarmee' in de westerse wereld een belangrijk onderwerp geworden, volgens De Mul moet de invloed van '11 september' op de kunsten en verscheidene andere terreinen niet worden overdreven. ,,Er werd meteen gezegd dat de wereld drastisch veranderd was. Natuurlijk is het een belangrijke gebeurtenis geweest, maar de mens heeft de neiging het belang van zijn eigen tijd schromelijk te overschatten.''

De grote Duitse dichter Goethe bezondigde zich daar al aan, geeft De Mul als voorbeeld. ,,Na de Slag bij Valmy in 1792 schreef hij aan een vriend: 'De wereld zal nooit meer hetzelfde zijn'. Inmiddels weet niemand meer wat de Slag bij Valmy was.''

,,Ingrijpende gebeurtenissen overschaduwen onze herinneringen en toekomstverwachtingen. Dat moet je in gedachten houden.'' Daar komt de rol van de nieuwe media dan nog eens bij. ,,De gebeurtenissen in Amerika konden in de hele wereld rechtstreeks gevolgd worden. Dat heeft ook een enorme impact gehad, terwijl gruwelijke slachtpartijen in Afrika op hetzelfde moment op pagina 7 van de krant belandden in de rubriek gemengd buitenlands nieuws'', aldus De Mul.

De nieuwe media zetten een drama nu eenmaal flink extra kracht bij: ,,Dat werd voor het eerst echt duidelijk bij de dood van prinses Diana, die weliswaar tragisch was, maar die een aandacht kreeg waarvan je nu bijna denkt: waar ging dat nu eigenlijk over?'' Ook voor kunstenaars en vooral beeldend kunstenaars die zelf tegenwoordig veel met nieuwe media bezig zijn, is het lastig om tegen dat soort gevolgen op te boksen, zegt De Mul. ,,Ze zijn erdoor gefascineerd en reflecteren in hun werk op de macht van de media.''

De aanslagen in New York en Washington waren voor de kunstwereld echter, niet in de laatste plaats, een soort katalysator in de neiging die al sterk werd gevoeld om meer geëngageerd te zijn. ,,Een soort appèl: 'we moeten meer stelling nemen'. Daarbij komt nu dan de vraag: hoe moet dat dan. Ik ben het met de columnist Bas Heijne eens die stelt dat je als kunstenaar niet meer zoals Sartre op een zeepkist kunt gaan staan om de arbeiders van Renault toe te spreken. Dat soort engagement is niet meer van deze tijd.''

Dat er wel meer oor en oog is voor geëngageerde kunstenaars, merkte De Mul deze week in Nijmegen, waar het debatcentrum Lux samen met de letterenfaculteit van de Radboud Universiteit deze hele week bijeenkomsten over de culturele gevolgen van de aanslagen houdt. ,,Het was misschien een tikkeltje naïef, maar een jonge kunstenares ging de straat op met rozen. Aan al die rozen hing een kaartje. Daarop stond: 'Bent u moslim, dan moet u deze roos binnen tien minuten aan een niet-moslim geven. Bent u geen moslim, dan moet u hem binnen tien minuten aan een moslim geven.' Je zag gesprekken ontstaan tussen mensen die elkaar anders nooit zouden spreken, je zag dat bijna iedereen er gretig op inging.''