In 2019 was er met 3,5% nog steeds sprake van een stijging van de omzetwaarde, maar die lag bijna de helft lager dan in 2018. Omdat het aantal bedrijven blijft toenemen, is de omzet per bedrijf amper gestegen. Ook de groei van het omzetvolume is zeer bescheiden en neemt af. Het einde van de groei in de horeca lijkt daarmee in zicht.

Uit de KHN monitor Toekomstverwachtingen blijkt dat 64% van de horecaondernemers vertrouwen heeft in het nieuwe jaar. Hoewel zij de toekomst van hun bedrijf nog steeds met vertrouwen tegemoet zien, nemen de resultaten en verwachtingen wel af. De komst en verplichtingen van de Wet Arbeidsmarkt in Balans (WAB) en het tekort aan personeel vormen de grootste bedreigingen voor de branche.

Ontwikkeling van de horeca in cijfers

In 2019 groeide de omzetwaarde in de horeca met 3,5% van ruim 22,7 miljard naar 23,5 miljard euro. Waar de omzetgroei in de cafésector met 1,1% het laagst was, realiseerden hotels en fastservice 4,2% en restaurants 2,5% meer groei. Daarmee kent 2019 een fors lagere groei dan in 2018, toen de groei 6,8% was. Het omzetvolume (het aantal maaltijden, drankjes en overnachtingen dat is verkocht) stijgt over het hele jaar 2019 bescheiden met 1,4%, maar neemt wel af. In de hotelsector is de stijging van het volume met 3,3% het hoogst. Fastservice steeg met bijna 2%, restaurants met bijna 1%. In de cafésector is er zelfs sprake van een daling van het omzetvolume van 1,8%.

Omzet per bedrijf stijgt nauwelijks

Tegenover de bescheiden omzetgroei in 2019 staat een stijging van het aantal horecabedrijven van 2,3% van 41.800 naar 42.770. De groei van het aantal hotels met 7% steekt daar met kop en schouders bovenuit. Bij cafés zien we een daling van 1,7%.

De omzet per bedrijf steeg met 1,2 % amper. We zien bij hotels een omzetdaling per vestiging van 2,6%. Voor restaurants blijft de gemiddelde omzet ongeveer gelijk. In de fastservice stijgt de omzet per vestiging met 0,9%, de cafés doen het hier relatief goed met een omzetstijging per vestiging van 2,8%. Overigens zijn deze cijfers exclusief de verhoging van het lage btw-tarief van 6% naar 9%.

Het bedrijfsresultaat als percentage van de omzet is een belangrijke graadmeter voor de levensvatbaarheid van bedrijven. In de horeca ligt dit gemiddeld op 15,1 %. Vertekenend is dat in de café- en fastservicesector relatief veel eenmanszaken en vof’s zijn, waarbij het ondernemersinkomen uit het bedrijfsresultaat moet komen. Als dit wordt meegerekend, komen de bedrijfsresultaten in cafés op gemiddeld 3,7% van de omzet en bij fastservicebedrijven zelfs op 3,5%. Bij dergelijke ‘netto’ bedrijfsresultaten is er amper ruimte voor investeringen in het bedrijf en/of innovatie.

Toekomstverwachtingenonderzoek 2020

In de beleidsmonitor Toekomstverwachtingen 2020 is leden van KHN gevraagd hoe zij naar de toekomst van de horeca kijken en naar de toekomst van hun eigen bedrijf in het bijzonder. De ruim 2.100 respondenten beoordelen het zakelijk succes in 2019 met een 7,45. Hoewel horecaondernemers nog steeds positief zijn over de economische ontwikkeling, lijkt het effect in termen van bedrijfsresultaten iets af te zwakken. 32% van de ondernemers ervoer in 2019 positieve effecten van de economische groei. In 2018 was dit nog 37%.

In 2018 had 72% van de ondernemers nog (heel) veel vertrouwen in de toekomst. Dit is in 2019 gedaald naar 64%. KHN ziet dat er nog steeds vertrouwen is, maar dat de onzekerheid toeneemt. Uit het onderzoek blijkt dat horecaondernemers voor 2020 een aantal uitdagingen zien. De drie belangrijkste bedreigingen voor 2020 zijn: de komst en verplichtingen van de WAB (genoemd door 54%), een tekort aan personeel (54%) en het te grote aanbod van horeca in hun stad of dorp (26%).

Voor 2020 ziet 54% van de horecaondernemers meer kansen dan bedreigingen. Voor 2019 was dit nog 61%. Veel horecaondernemers hebben concrete plannen of voornemens om in 2020 nieuwe activiteiten op te pakken of bestaande uit te breiden. Hierbij ligt de focus vooral op investeren in goede werkomstandigheden, investeren in training personeel en meer online activiteiten.

Reparatie WAB en knokken voor eerlijk speelveld

KHN-voorzitter Robèr Willemsen: 'De horeca staat er nog steeds goed voor maar waakzaamheid is geboden. Ik ben blij dat horecaondernemers nog steeds positief naar de toekomst kijken, al is de daling in ondernemersvertrouwen ook te begrijpen. KHN-leden kunnen in 2020 rekenen op een strijdbaar KHN. De WAB is onwerkbaar voor de horeca en zorgt voor een enorme extra lastendruk in een branche waar de marges al laag zijn.'

Willemsen: 'We merkten eind 2019 al dat de frustratie en onmacht bij horecaondernemers groot is. Nu de wet daadwerkelijk in werking is getreden, zien wij de onvrede snel toenemen. Reparatie van de WAB is dan ook onze hoogste prioriteit. Ook als het gaat om eerlijk speelveld (Airbnb, Booking.com) staan we op de barricade voor onze leden.

De uitzending van Rambam over The Fork van afgelopen donderdag maakt keihard duidelijk waarom dit noodzakelijk is. Voor ons is het onacceptabel dat platformen bijvoorbeeld zonder expliciete toestemming reserveringsknoppen voor restaurants op Google kunnen zetten. De grote platformen dicteren de markt en daar moet via regelgeving balans in komen. Verder is het belangrijk dat gebruikersplatformen zoals Airbnb, waar particulieren ook horecadiensten aanbieden, verplicht worden hun data te delen met toezichthouders.'