Voor de horeca gaat gelden dat vanaf 1 januari 2023 coffee to go in een herbruikbaar alternatief wordt geserveerd. Dat kunnen horecazaken doen in de vorm van een retoursysteem, of door gasten zelf een beker te laten meenemen, suggereert Van Weyenberg in zijn brief aan de Kamer. Kiest een ondernemer voor het retoursysteem, dan moet in 2024 75 procent van het materiaal recyclebaar zijn, en dat loopt op tot 90 procent in 2027.

Overigens geldt dit verbod ook voor bekers die bedoeld zijn voor consumptie ter plekke. Daarmee mogen hotels bijvoorbeeld ook geen kartonnen bekertjes meer op de kamers plaatsen.

Sinds het uitbreken van de coronapandemie zijn meer horecaondernemers gestart met het aanbieden van coffee to go, bleek eerder uit een enquête van Misset Horeca. Op het hoogtepunt bood 80 procent van de horecabedrijven meeneemkoffie.

Ook op kantoren wil staatssecretaris het gebruik van wegwerpbekers verbieden. Daar wordt wat hem betreft afwasbaar servies de norm. Waar dat niet gebeurt, moeten in elk geval de bekertjes voor driekwart worden ingezameld voor hoogwaardige recycling. Als een kantoor niet kiest voor mokken, moet in 2026 minstens 90 procent van de koffiebekers ingezameld worden voor recycling.

Ook papieren bekers bevatten plastic

Hoewel wegwerpkoffiebekers soms van papier lijken, kunnen ze een laagje plastic bevatten om warme dranken als thee en koffie te kunnen vasthouden. Dit soort verpakkingen zijn volgens de demissionaire staatssecretaris vaak lastig recyclebaar, waardoor veel van het materiaal uiteindelijk niet gerecycled wordt maar verbrand. Dat veroorzaakt extra CO2-uitstoot. Ook belandt een deel van het wegwerpplastic als zwerfafval op straat.

Papierlaminaten of andere (natuurlijke) materialen vallen dus ook onder de bepalingen als daarin kunststof wordt gebruikt, bijvoorbeeld in de vorm van een kunststof coating voor een water- en vetafstotende werking of in het geval dat kunststoffen worden gebruikt als een binder om vezels van andere materialen bij elkaar te houden.

Ook producten van bio-afbreekbare plastics, zoals PLA, vallen onder de bepalingen. Alleen producten voor eenmalig gebruik die uitsluitend zijn gemaakt van andere materialen dan kunststof, vallen buiten de reikwijdte van de bepalingen uit deze regeling.

‘Deze brede uitleg van de definitie is nodig om te voorkomen dat een verschuiving van volledig kunststofproducten naar gedeeltelijk kunststofproducten optreedt en de schadelijke effecten van kunststof in het milieu blijven bestaan', aldus de staatssecretaris. Doel is de hoeveelheid eenmalige kunststofproducten die worden gebruikt terug te dringen en de transitie te maken naar hergebruik.

7 miljard wegwerpverpakkingen

In Nederland worden jaarlijks ruim 7 miljard plastic wegwerpdrinkbekers en -voedselverpakkingen voor onmiddellijke consumptie gebruikt en weggegooid, circa 19 miljoen per dag. Van koffiebekers tot verpakkingen voor maaltijdsalades, van patatbakjes tot voorgevulde bekers met ijskoffie.

Dit gaat over wegwerpproducten die helemaal of deels van plastic zijn, dus ook over bijvoorbeeld papieren koffiebekers die een dun plastic laagje bevatten. Al deze verpakkingen eindigen na één keer gebruik in de prullenbak en zijn vaak lastig recyclebaar, waardoor veel van het materiaal in de verbrandingsoven terechtkomt. Ook worden deze verpakkingen veel in het zwerfafval gevonden. Dit heeft grote impact op het milieu en past niet in een circulaire economie.

Conform de Richtlijn wegwerpplastics moeten alle lidstaten in 2026 een ambitieuze en aanhoudende reductie in het gebruik van plastic wegwerpbekers en –voedselverpakkingen realiseren t.o.v. 2022. Lidstaten zijn daarbij vrij om op dit punt maatregelen te kiezen die het beste passen in de nationale context.

Nederland kiest nu dus voor een algeheel verbod op het gebruik van wegwerpbekers (vanaf 1 januari 2023) en –voedselverpakkingen (vanaf 1 januari 2024). Eerder dit jaar ging al een verbod op de verkoop van single use plastics (SUP) als rietjes en roerstaafjes in. Horecabedrijven en -groothandels mogen wel hun voorraden nog opmaken en hebben daar tot 3 juli 2022 de tijd voor. Met het verbod op SUP werd al de verplichting ingevoerd dat wegwerpbekers een markering moesten hebben waarop staat dat ze niet in de natuur mogen worden gegooid.

Karton niet ideaal als koffiekop

Uiteindelijk is het uitbannen van kartonnen bekers een winst op smaak. Eerder betoogde koffie-expert Joost Leopold in een column al eens dat karton een verre van ideaal materiaal is om koffie in te serveren omdat het (een muffe) smaak afgeeft.