Voor de horeca is een turbulenter jaar dan 2020 nauwelijks denkbaar. De vreugde om de (gedeeltelijke) heropening in de zomer werd in het najaar in de kiem gesmoord door een langdurige tweede lockdown. Het geschatte omzetverlies van 40% over 2020 betekent dat de sector bijna 10 miljard euro omzet mist. De schade loopt nog op aangezien beperkingen doorlopen in 2021.

2021 begint op een dieptepunt

Restaurants en cafés sluiten 2020 naar verwachting af met een omzetverlies van respectievelijk 35 en 40 procent. Bij fastservice-restaurants bedraagt de krimp zo’n 15 procent. Cafés beginnen 2021 qua omzet op een dieptepunt. Restaurants zijn door een toename van hun bezorgomzet al iets verder op de weg terug.

Logischerwijs gaat de omzet sterk opveren zodra gesloten horecazaken mogen heropenen. Naar verwachting gaat dit vooral in het tweede kwartaal voor indrukwekkende groeicijfers zorgen. Dat is een lonkend perspectief voor zwaar getroffen ondernemers. Desalniettemin blijven de marktomstandigheden in 2021 zeer uitdagend, stelt sectoreconoom Thijs Geijer van ING.

‘Op basis van onze huidige verwachtingen over versoepeling van de maatregelen ligt de jaaromzet van restaurants en cafés in 2021 gemiddeld 15 tot 20 procent onder het niveau van 2019.’

Voor elk segment zijn de gevolgen anders

De onderlinge verschillen in de sector zijn groot, want terwijl vakantieparken een succesvolle zomer beleefden zijn discotheken sinds maart gesloten. Met de komst van vaccins en toename van test- en traceercapaciteit kunnen maatregelen in de loop van 2021 geleidelijk worden afgebouwd. De horecabestedingen zullen daardoor in 2021 weer sterk opveren. Hoewel dat een eerste grote stap naar herstel betekent, komt de omzet over 2021 naar schatting nog 20 procent lager uit dan het niveau van 2019. De terugkeer naar pre-corona omzetten zal dan ook nog jaren duren.

Na de sterke omzetdaling in 2020 groeit de horeca in 2021 naar verwachting met 35 procent. Dit is een gemiddelde en de spreiding binnen branches en tussen individuele bedrijven is groot. Voor bedrijven met veel afhaal- en bezorgomzet zoals cafetaria’s en fastservice restaurants is de schade van de lockdowns relatief minder groot. Bij een geleidelijke versoepeling van de corona-maatregelen is het voor hen ook makkelijker om weer terug te keren naar normaal.

Restaurants passen businessmodel aan vanwege corona

Het thuisbezorgen van maaltijden heeft een enorme vlucht genomen. Zo verwerkte Thuisbezorgd in Nederland in de eerste negen maanden van 2020 een kwart meer bestellingen. Daarnaast hebben veel restaurants het afhalen en bezorgen zelf ter hand genomen vanwege het directe contact met hun gast en om commissie uit te sparen in financieel barre tijden.

Door bezorgen en afhalen blijft de schade voor restaurants enigszins beperkt, desondanks liggen pinomzetten tijdens de tweede lockdown 60% lager dan gebruikelijk. Bezorgen blijft ook in de eerste maanden van 2021 een belangrijke inkomstenbron. Restaurants zullen vooral kijken of ze het met menu-verbeteringen en prijsoptimalisatie nog rendabeler kunnen maken.

Verder verwachten we dat restaurants eerder mogen heropenen dan zaken waar gasten staan en lopen. Cafés en het nachtleven kampen daardoor juist langer met de naweeën van corona.

Cafés herstellen langzamer

Binnen de horeca zullen cafés en het nachtleven het langst last houden van beperkende maatregelen. Op het moment dat het corona risiconiveau wordt afgeschaald zullen cafés, onder meer met ruimere terrassen, de mogelijkheid aangrijpen om de schade te beperken. Grotere terrassen en het goede weer waren in de zomer namelijk een belangrijke reden voor het snelle herstel van de omzet van cafés.

Bij de heropening in 2021 is die opleving wel minder krachtig aangezien de animo om op het terras te zitten vanwege het weer waarschijnlijk lager is. De gezelligheid van een volle kroeg, zoals bijvoorbeeld met carnaval, laat echter nog maanden op zich wachten. Het is voor cafés te hopen dat tijdens het EK-voetbal in juni en juli volle kroegen, terrassen en pleinen wel weer mogelijk zijn.

Fastservice relatief crisisbestendig

In tijden waarin de economie hapert en de werkloosheid oploopt ontstaat er druk op de horeca-bestedingen. De omzet van aanbieders van een snelle hap valt daarbij doorgaans minder ver terug dan die in de rest van de horeca. En ook in corona-tijd blijkt het businessmodel van bezorg- en afhaalrestaurants crisisbestendiger doordat thuisblijvende consumenten vaker bestellen.

Wel is de concurrentie flink toegenomen doordat traditionele restaurants ook zijn gaan bezorgen. Vanuit consumenten die voor werk, studie of een dagje uit op pad zijn was er echter minder vraag en dat zal in het eerste deel van 2021 ook nog het geval blijven. Vooral locaties op ‘high-traffic’ plekken, zoals stations en kantoorgebieden, ondervinden daar last van en zullen pas later in het jaar de weg omhoog inslaan.

Hotels staan aan begin van lange weg terug

De maanden april en mei van 2020 gaan de boeken in als slechtste maanden ooit voor logiesverstrekkers. In de zomer en het najaar volgde echter een zeer sterk herstel voor vakantieparken en een matig herstel voor hotels. In de hotellerie missen vooral zakenhotels veel klandizie.

In termen van omzet zal 2021 beduidend beter zijn, maar van een volledige wederopstanding is nog geen sprake. Onze verwachting is dat in 2021 de omzet van hotels 25 tot 30 procent onder het niveau van topjaar 2019 ligt. De bezetting en kamerprijzen zijn aanmerkelijk lager dan voorheen en ook vinden er bij hotels in 2021 minder (zakelijke) events plaats dan gebruikelijk.

Buitenlandse gast keert nog niet in groten getale terug

Het herstel van het aantal buitenlandse toeristen zet vanaf het tweede kwartaal naar verwachting geleidelijk in. Randvoorwaarde is dat het virus in Nederland en in het land van herkomst onder controle is. De inschatting is dat toeristen in eerste instantie vooral uit de EU zullen komen. Over heel 2020 daalde het aantal buitenlandse gasten van ruim 20 naar ruim 5 miljoen. Dat gat wordt in 2021 niet overbrugd.

De internationale leisuremarkt heeft last van de oplopende werkloosheid en de landen om ons heen. In de zakelijke markt is er terughoudendheid bij bedrijven om werknemers weer op pad te sturen (ook dankzij videoconferencing) of ontbreekt de aanleiding om dat te doen zolang er nog geen congressen en events plaatsvinden.

Vakantieparken varen wel bij staycations

De voorjaarsvakantie van 2021 zullen Nederlanders in de meeste gevallen doorbrengen in eigen land. Dat is gunstig voor vakantieparken omdat veel mensen tijdens zo’n ‘staycation’ op zoek zijn naar ruimte en activiteiten buiten. Later in het jaar kan het beeld kantelen zodra er weer vrijer gereisd kan worden. Ligt dat moment voor Pasen, de Meivakantie en Pinksteren dan verwachten we onder Nederlanders een ‘revival’ van buitenlandse vakanties.

Tegelijkertijd kan heropening van de grenzen voor vakantieparken ook de terugkeer van vaste gasten uit Duitsland en België inluiden. Hoe dan ook hangt een belangrijk deel van de vraag naar accommodaties samen met de corona-maatregelen en adviezen van de overheid en zullen prijzen als gevolg van de veranderlijke situatie sterk schommelen door het jaar heen.

Nederlandse gast blijft ontzettend belangrijk

Binnenlandse gasten zijn momenteel de steunpilaar van de sector. Bij hotels, vakantieparken en campings verschoof de verhouding tussen binnenlandse en buitenlandse gasten van respectievelijk 55% en 45% in 2019 naar 75% binnenlands en 25% buitenlands in 2020. De Nederlandse gast blijft ook in 2021 van bovengemiddeld belang.

Wel verwacht ING dat internationaal reizen vanaf het tweede kwartaal van 2021 weer meer mogelijk wordt. Vooral het toerisme uit de buurlanden zal daardoor stapsgewijs op gang komen. In 2020 is Nederland echter meer 65 procent van haar 20 miljoen buitenlandse gasten ‘kwijtgeraakt’ en het herstel zal jaren duren.

Vakantie in eigen land stijgt in populariteit

NBTC heeft de resultaten van de vijfde meting van de internationale Vakantiemonitor bekend gemaakt. Dit is een serie metingen naar de invloed van de coronacrisis op het reisgedrag van toeristen uit Nederland, Duitsland, België en het Verenigd Koninkrijk. Het besef dat de coronacrisis ook in 2021 impact gaat hebben op vakantieplannen groeit. Uit de meting blijkt dat mensen wat meer terughoudend en voorzichtiger worden als het om de vakantieplannen voor 2021 gaat. De introductie van een vaccin moet uitwijzen in hoeverre het vakantiegedrag op langere termijn verandert.

Als gevolg van de (noodgedwongen) keuze voor een vakantie in eigen land, zijn Nederlanders positiever geworden over Nederland als vakantiebestemming. Bijna 45% is positiever gaan denken over een vakantie in eigen land en overweegt ook in 2021 op vakantie te gaan in Nederland.

Eind 2021 op 99 procent van pré-corona

In het ING basisscenario zal de Nederlandse economie in 2021 naar verwachting met 2,6% groeien. Daarmee is het bbp in het vierde kwartaal van 2021 terug op 99% van het niveau van voor de coronacrisis. Een tweede bbp-dip tegen het einde van 2020 als gevolg van het aanwakkerende coronavirus en de nieuwe lockdown maatregelen zullen het herstel in het begin van 2021 vertragen. De fiscale steun en de overheidsherstelmaatregelen blijven en de vooruitzichten voor de virusindamming verbeteren met de start van de vaccinatieprogramma’s over de hele wereld.

Mogelijk verdubbeling van aantal faillissementen in 2021

Het totale aantal horecabedrijven, inclusief zelfstandigen, steeg de afgelopen vijf jaar met een kwart. De coronacrisis maakt een abrupt einde aan die groei. Door de dubbele lockdown moeten bedrijven drastisch in de kosten snijden en reserves aanspreken. Ook de overheidssteun, die in ieder geval tot aan de zomer van 2021 doorloopt, en uitstel van (belasting-) betalingen voorkomen dat veel bedrijven per direct moeten sluiten. De steun dekt echter niet alle kosten en financiële buffers raken uitgeput.

Uitgaande van een vergelijkbaar faillissementsrisico als tijdens de vorige crisis kan het aantal bedrijven dat failliet wordt verklaard in 2021 naar schatting oplopen tot 500 tot 600. De kaalslag in de sector is groter dan dat, want bedrijven die onvoldoende perspectief zien zullen in de meeste gevallen zelf besluiten de deuren sluiten.

Naweeën corona nog lange tijd voelbaar

Hoewel 2021 herstel brengt, zijn omzetniveaus van voor de corona-crisis voor de meeste bedrijven nog niet in zicht. Beperkingen rondom evenementen en reizen blijven naar verwachting van kracht in de eerste helft van 2021. De uitbraak van het virus heeft een aantal veranderingen in gang gezet die het perspectief voor de horeca voor langere tijd negatief beïnvloeden, stelt ING in de Sectorupdate.

Consumenten zijn terughoudender met uitgaven in de horeca door oplopende werkloosheid en financiële onzekerheid. Dit geldt voor Nederlanders maar ook voor buitenlandse toeristen want in veel andere landen is de economische klap nog groter.

Lucratieve doelgroepen, zoals intercontinentale (zaken-)reizigers, keren pas in grotere getalen terug als het virus wereldwijd onder controle is. Maar ook als dat zover is, vormt videoconferencing een steeds beter alternatief.

Thuiswerken is gangbaarder geworden en veel organisaties sturen er op aan dat personeel structureel meer thuiswerkt. Dit heeft grote gevolgen voor cateraars en daarnaast betekent het ook minder vervoersbewegingen en dus minder kopjes koffie en broodjes voor onderweg.